Gluten Enteropatisi (Çölyak Hastalığı) ve Diyet Tedavisi

Çölyak hastalığı ince bağırsağın, gluten adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi, hassasiyetidir. Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi tahıllar gluten içerir. Alınan gıda, ince bağırsakta bileşenlerine ayrıştırılıp bağırsak mukozası üzerinden kana karışır. Vücudumuzun yeterince gıda alabilmesi, ince bağırsakta çok sayıda bulunan ve villus çıkıntıları olarak adlandırılan kıvrımlar tarafından sağlanır. Çölyak hastaları glutenli yiyecekler tükettiklerinde bağırsak mukozasında alerji nedeniyle villus çıkıntıları ve kıvrımları tahrip olarak azalır ve küçülür. Böylece bağırsak yüz ölçümü gittikçe azalır ve alınan gıdalar emilemez hale gelir. Sonuçta beslenme yetersizliği, arkasından da hastalık belirtileri ortaya çıkar.

Çölyak hastalığında diyet tedavisinin temel özellikleri nelerdir?

Çölyak hastalığında beslenme en önemli konudur. Teşhisi konulmuş olan hastalar için, bir beslenme ve diyet uzmanı ile birlikte hastanın vücudunun ihtiyaçlarının ve yaşam tarzının da göz önünde bulundurulduğu bir beslenme programı hazırlanması gerekir. Bu beslenme programı hastanın yaşam tarzı halini almalı ve hasta tüketeceği her besinde bu programa sadık kalmalıdır. Çünkü çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu uygulanacak olan diyet tedavisi olmaktadır. Bu yüzden hastalar hayatları boyunca tüketecekleri besinlere dikkat etmelidir. Eğer hastalara iyi bir diyet programı hazırlanır ise hasta sevdiği ve damak tadına uygun olan yiyeceklerden vazgeçmeden de glutensiz yiyecekler ile dolu bir beslenme alışkanlığına sahip olabilir. Halihazırda dışarıda satılan pek çok glutensiz ürün ile hasta daha önceki beslenme alışkanlıklarına uygun ve lezzetli yiyecekler hazırlayıp tüketebilir.

Çölyak hastalığı neden olur?

Çölyak hastalığı bilindiği üzere bağırsaklarda sindirimin oluşmasını sağlayan yapıların bozulmasına neden olan ve bu yüzden de besinlerin emilimini engelleyen alerjik bir sindirim sistemi hastalığı olarak açıklanabilir. Bağırsaklarda oluşan bu hasarın nedeni günümüzde tükettiğimiz buğday, arpa, yulaf ve çavdar gibi pek çok besinin içerisinde bulunan gluten adı verilen bir proteindir. Bu yüzden gluten enteropatisi bulunan hastaların glutenli yiyecekler tüketmemesi gerekir.
Çölyak hastalığı aslında genetik bir hastalıktır, yani kalıtsal yollarla aileden geçen bir hastalık olduğu söylenebilir. Çölyak hastalığı kişide hayatının herhangi bir zamanında meydana gelebilir. Çölyak hastalığı bazen bir ameliyatın, doğumun, gebeliğin, stresin ya da viral enfeksiyonun ardından ortaya çıkabileceği gibi hiçbir nedene bağlı olmadan da gün yüzüne çıkabilir. Hastalık çocuklarda da, ergenlik dönemindeki çocuklarda da, orta yaşlı insanlarda da, yaşlılarda da görülebilir.

Çölyak hastalığında nelere dikkat edilmesi gerekir?

Çölyak hastalığı insanın hayatını tamamen değiştirmesi ihtiyacını doğurur. Ancak bu durum kişinin hayatının zorlaşacağı anlamına gelmez. Yalnızca bu saatten sonra kişinin her şeye ekstra özen göstermesi ve dikkat etmesi gerekir. Bu sebeple çölyak hastalığında beslenme her şeyden daha da önemli olur. Çölyak hastalığında beslenme çerçevesinde hastaların kesinlikle glutenli yiyecekler tüketmemesi gerekir. Bu nedenle hastalar için bir diyetisyen tarafından özel bir beslenme programı hazırlanmasında fayda vardır. Çünkü glutenli yiyecekler tüketmemek demek kişilerin hoşlanmayacakları yiyecekler yemek zorunda kalacakları anlamına gelmez. Eğer hasta içinde gluten bulunmasın diye beslenmesini tamamen azaltırsa bu zayıflama gibi birtakım sorunları da beraberinde getirebilir. Oysa sağlıklı bir beslenme programı ile istemsiz şekilde zayıflama gibi bir durum yaşanmaz. Eğer çölyak hastalığı bulunan bir kişi kendi sağlığı için fazla kilolarından kurtulmak, şişmanlık ya da obezite sorununu yenmek istiyorsa yine diyetisyen ile hazırlanacak bir zayıflama programı ile hastalığına uygun bir şekilde zayıflama yaşayabilir, şişmanlık ve obezite sorunlarından kurtulabilir.

Çölyak hastalığında diyet tedavisi nasıldır?

Diyetisyen ile hazırlanacak güzel bir beslenme programı ile hastalar hem doyurucu, hem lezzetli, hem de sağlıklı şekilde beslenebilir. Bu durum kişinin hayatına devam etmesinde hiçbir engel teşkil etmez. Yalnızca hastaların çölyak hastalığında beslenme kurallarına uymayı tüm yaşamlarına entegre etmeleri gerekir. Çölyak hastalığı konusunda en net tedavi diyet tedavisidir. Bu diyet tedavisi de hastanın ömür boyunca gluten tüketmemesini gerektirir. Yani hasta tedavisi için ömür boyunca glutenli yiyecekler tüketmeden bir yaşam sürmelidir.
Çölyak hastaları tüm sebzeleri, tüm meyveleri, tüm bakliyatları, tüm katkısız katı yağları ve katkısız sıvı yağları, yumurtayı, balı, reçeli, toz şekeri, zeytinyağını, eti, balığı (una batırılmamış olmalı), tavuğu (una batırılmamış olmalı), içerisinde herhangi bir şekilde un bulundurulmayan konserve gıdaları, mısırı, pirinci, patatesi, kinoayı ve kara buğdayı (greçka) gönül rahatlığı ile tüketebilir. Aynı şekilde çölyak hastalığı bulunan kişiler yine glutenli yiyecekler arasında sayılmayan kestane ununu, nohut ununu, soya ununu ve üzüm çekirdeği ununu da tercih edebilirler. Çünkü bu unların içerisinde de gluten bulunmaz.

Çölyak hastalığında neler yenmemelidir?

Gluten alerjisi yaşamamak için tüketilmemesi gereken besinler arasında içerisinde buğday, arpa, çavdar ve yulaf bulunduran her türlü besin vardır. Bu tip besinlere örnek vermek gerekirse; un, bulgur, makarna, bulgur pilavı, pasta, kraker, şehriye, kuskus, irmik, kurabiye, dondurmanın külahı, ekmek, simit, kek, bisküvi, gofret, hazır salça, çeşitli yemek ve tatlı sosları, tarhana, ketçap, unlu çorbalar ve unla yapılan tatlılar söylenebilir.
Aynı zamanda gluten alerjisi olan kişilerin galeta ununa batırılarak hazırlanmış ya da kızartılmış olan balık ya da tavuk gibi besinleri de tüketmemesi gerekir. Benzer şekilde içerisinde gluten bulunduğu için malt içecekler, bira, votka ve cin de bu kişilere yasaktır. Sirkenin, çikolatanın, pudingin, sakızın, ketçabın ve mayonezin de içerisinde gluten bulunabileceği için çölyak hastalığı bulunan kişilerin bu tip besinleri tüketmemeleri gerekir.

Çölyak hastalığında beslenme zor mudur?

Çölyak hastalığında beslenme zor gibi görünebilir ancak bir beslenme ve diyet uzmanı ile birlikte kişinin yaşam tarzına, vücudunun ihtiyaçlarına ve sevdiği yiyeceklere göre bir beslenme programı hazırlandığı zaman çölyak hastalığı ile yaşamak ve çölyak hastalığında beslenme hiç de zor olmayacaktır.
Ayrıca gluten enteropatisi bulunan hastaların tüketebileceği pek çok glutensiz ürün de üretilmektedir. Bunlar arasında glutensiz un, glutensiz makarna, glutensiz şehriye, glutensiz çikolata, glutensiz kraker, glutensiz kek, glutensiz irmik, glutensiz güllaç, glutensiz tarhana ve glutensiz bisküvi de bulunur. Hastalar dışarıda satılan un ile yapılmış yiyecekleri tüketemeyecekleri için bu glutensiz unları kullanarak o besinleri evlerinde kendileri hazırlayıp tüketebilirler. Aynı zamanda içinde gluten bulundurmayan karabuğday da piyasada bulunabilir. Üstelik bu şekilde çok daha sağlıklı yiyecekler hazırlanacağı için obezite veya şişmanlık riskinin de önüne geçilmesi mümkün olabilir.

Çölyak Hastalığında Beslenme Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Özellikle hastaların süt, et, sebze, yumurta ve balık gibi doğal besinlerin tüketimine özen göstermesi gerekir.
• Hastaların marketlerden satın alacakları besinlerin etiketlerini iyi okumaları gerekir. Eğer üzerinde etiket olmayan bir besin tüketeceklerse özellikle dikkatli olmaları gerekir.
• Benzer şekilde beslenme haricinde içerisinde gluten bulunan ilaçların, şampuanların, kremlerin ya da kozmetik ürünlerin tüketiminde de dikkatli olunmalıdır.
• Besinler pişirileceği ya da hazırlanacağı zaman da o besinlerin hiçbir şekilde içerisinde gluten bulunan besinlere değmemiş olmasına özen gösterilmesi gerekir.
• İçerisinde buğday olmayan besinler de gluten içerebileceği için hastaların bu besinlerin tüketiminde titiz davranmaları gerekir.
• Özellikle hastalar içeriği konusunda tam olarak fikir sahibi olmadıkları hiçbir besini tüketmemelidir.
• Çölyak hastalığı bulunan kişiler bazen vitamin ve mineralleri ihtiyaçları kadar alamayabilir. Bu yüzden bir uzmandan yardım alarak bu tip vücutlarında eksik olan vitamin ve mineralleri karşılayacak beslenme programları yapmalarında her zaman fayda vardır.
• Bazı çölyak hastalığı bulunan kişilerde süt de çeşitli sorunlara neden olabileceği için bu besinlerin tüketimi ve miktarları konusunda da destek almak gerekebilir.

Hastaların çölyak hastalığı teşhisi konulduğu andan itibaren, çölyak hastalığında beslenme kurallarına uyarak ve glutenli yiyecekler tüketmeden beslenmeleri gerekir. Hatta bu süreçte hasta, bir müddet sonra herhangi bir rahatsızlık hissetmese dahi sonrasında bir problem ya da sorun ile karşılaşmamak için bu kuralların dışına kesinlikle çıkmamalıdır. Yani hasta çölyak hastalığında beslenme konusunu tam bir yaşam tarzı haline getirmelidir.

Bize Danışabilirsiniz

İnternet sitemizde paylaştığımız yazılar beslenme programlarına ilişkin genel düzeyde bilgileri içermektedir. Sağlıklı ve doğru bir beslenme programı tam anlamıyla kişiye özel olmalıdır. Çocukluk, hastalık, gebelik, aktif spor hayatı gibi farklı süreçlere özel sağlıklı ve düzenli beslenme önerileri almak ya da kilo kaybı sağlamaya ve ideal kiloyu muhafaza etmeye yönelik kişiye özel diyet programlarına başvurmak için bize +90 (312) 490 01 65 numaralı telefon numarasından ulaşabilirsiniz.